Dinsdag 19 september 1944: Huis verwoest

V75: Vrede, Vrijheid en Varsseveld: aflevering 7/32                                             >> Afl. 1

Op 19 september 1944 begon tegen 4 uur in de morgen de beschieting weer. Het luchtdoelgeschut werd door de Duitsers uit de polder bij de steenfabrieken Meinerswijk gehaald. Dat geschut was niet gemotoriseerd, maar werd voortgetrokken door paarden. Vanuit de grote toren van de Grote Eusebiuskerk werden die paarden door de geallieerden zo voor de wagens weggeschoten. Dat ging zo de hele morgen door; Grad en Riek konden dit vanuit hun huis zien. Toen kwamen de Duitsers met hun Messersschmitt/Fucke Wolf vliegtuigen en mikten beugelflesjes met fosfor op de huizen aan de Stadblokkerweg. Deze huizen hadden alleen een bedekking van pannen, maar geen beschoten kappen. De beugelflesjes gevuld met fosfor vielen dus door het pannendak, op de zoldervloer en vervolgens door de  vloer van de bovenverdieping. Alles wat in aanraking kwam met het fosfor raakte onherroepelijk in brand. Het devies was dus; alles laten liggen en rennen.

Uitvergroting van de omgekeerde L-vorm van huizen aan de Stadsblokkenweg (links) en De Praets (rechts) vóór het bombardement (CSM arnhem-384-1_5ccb1c29cd)

Vanaf dat ogenblik waren Grad en Riek hun hele huis kwijt. En zij niet alleen. De hele rij met zes huizen ging eraan. Dus gingen de mensen schuilen in de volgende rij woningen, aangezien deze allemaal een kelder met een gemetseld gewelf hadden.Terwijl Riek zich met de kinderwagen naar het volgende blok spoedde, met haar zoon erin, wat etenswaar en twee dekens, werd zij beschoten. Een kogel sloeg in de duwstang van de 12 mm buis van de kinderwagen. Gelukkig werd Riek niet geraakt en de zoon ook niet. Toen Grad als één van de laatsten bij die huizen aankwam en de hand tegen de zoldertrap legde, schoten de Duitsers precies een kogel tussen zijn vingers. Niets werd geraakt; iedereen van het gezin leefde nog.

Reconstructie: Jet Steverink (Blick)

Nadat langs de Stadsblokkenweg alles was uitgebrand, kwamen Grad en Riek in de schuilkelders van de scheepswerf ASM terecht. Dit waren betonnen ringen van twee meter doorsnede met aan weerskanten planken waarop je kon zitten. Er waren twee van deze schuilkelders; iedere kelder kon 90 mensen bevatten. In het midden was wel een pad. Intussen begon bij de mensen de honger toe te slaan. Met de weinige broden, die er aanwezig waren, was de honger niet te stillen. Buiten stonden de koeien voor het hok. Ze hadden de melk van de vorige dag nog in hun uiers. Ze blaatten vreselijk alsof ze vroegen of zij geholpen konden worden. Aangezien Riek en Grad de enigen waren die het melken op de boerderij hadden geleerd, gingen zij op zoek naar emmers. Die waren snel gevonden. Samen molken zij de koeien, dit terwijl Riek ruim zes maanden in verwachting was van haar tweede kind. Zo werd de eerste honger en dorst gedeeltelijk gelest.

Foto: Imperial War Museum; De branden op de Stadsblokkenweg zijn aangeven met de rode cirkel

Ook zagen zij de eerste aanvallen van de Duitsers, die vanuit de Betuwe naar de stad optrokken, en van de Engelsen die vanuit de toren van de Grote Kerk de brug verdedigden. Boven de reling zag je een heel Duits peloton met hun helmen op hardlopen in de  aanval. Maar de kop van het peloton werd zo neergemaaid. Toch verloren de Engelsen en van lieverlede werden de Duitsers ze de baas. 

Afl. 6<< >>Afl. 8

v

Afl. 1

Dinsdag 17 december 2019: Terug naar de Stadsblokkenweg

Op dinsdag 17 december 2019 ben ik terug geweest naar de Stadsblokkenweg in Arnhem voor een fotoshoot in het kader van de Volkskrantserie Mijn Bevrijding. Voor het artikel, dat op 2 januari 2020 zal worden gepubliceerd, is een serie foto’s geschoten.

  
Vooraf waren twee plaatsen voor de fotoshoot gekozen op basis van Google Maps.

De eerste plaats was in de buurt waar het huis heeft gestaan, waar mijn ouders van februari 1943 tot 1944 hebben gewoond. Het huis werd op 19 september 1944 gebombardeerd, maar de plaats zijn nooit meer huizen gebouwd.  Nu ligger op die plaats boten achter een bedrijfsgebouw op geslagen.  

De tweede plaats was het ASM terrein. Dit terrein ligt aan het einde van de Stadsblokkenweg. Op dit terrein was in WO II een scheepswerf gevestigd, de Arnhemsche Stoomscheepshelling Maatschappij. De scheepswerf is verdwenen en het terrein wordt nu gebruikt voor o.a. het ASM festival.

Het was de eerste keer dat ik terugkeerde naar de Stadsblokkenweg en met eigen ogen de plaats zag, waar ik in elkaar ben gezet, en het ASM terrein. M.n. het ASM terrein bracht emotie teweeg. Nadat het huis aan de Stadsblokkenweg 4 was gebombardeerd, vluchtten mijn ouders met mijn oudste broertje naar de schuilkelder op het terrein van de ASM scheepswerf. Daar hebben ze op 19 september 1944 geschuild, totdat ze door de Duitsers werden gesommeerd om te voet te vertrekken naar het verderop gelegen dorp Elden.Van die dag is bovenstaande luchtfoto van de ASM scheepswerf (rode cirkel).

Het bezoek aan het ASM terrein was heftig. Mijn ouders hebben daar gezeten op een van de vreselijkste dagen van hun leven. Geen vaste woon-en verblijfplaats meer voor een gezin met vader, moeder en zoontje en vijf maanden zwanger van een tweede kind. Gelukkig liet de fotografe mij een poosje alleen om rustig om me heen te kijken, de nieuwe brug te observeren en te denken dat ik daar eigenlijk al een keer was geweest, 75 jaar geleden en dat er nog een luchtfoto van die dag bestaat.

Met spanning kijk ik dus uit naar het resultaat van de fotoshoot op 2 januari 2020.