Maart 1945: Een ijsberg van verzet

V75: Vrede, Vrijheid en Varsseveld:aflevering 24/32                                               Afl.1 
 
Onderstaande blogposting is een samenvatting van artikelen op internet over het verzehttp://bit.ly/2XxpEPUt in Varsseveld en met name over de dames Jolink. De blogposting is niet ontleend aan de de familiegeschiedenis Die Stadsen. 

Varsseveld was in de oorlog een kruispunt van trekkende mensen. Vóór de oorlog kwamen mensen de grens over om het Nazi regime te ontwijken. In de oorlog kwamen vluchtelingen uit Arnhem en de Liemers en werden ondergebracht bij gastgezinnen. Vanaf begin 1945 kwamen er mensen uit de Randstad die werden gedwongen om voor de bezetter verdedigingswerken te graven, maar ook kwamen Nederlanders, die voor de bezetter in Duitsland hadden gewerkt terug naar Nederland. Groepen passeerden Varsseveld en de bevolking hielp mensen uit deze groepen waar ze konden.

De inwoners van het dorp vormden een kleine groep van families. Ooit werden zij beschreven als de top van een ijsberg, want in het dorp zaten verzetsmensen, ondergedoken geallieerden en joodse families. Het verzet in de Achtergroep was georganiseerd. Dat merkten Grad en Riek Boumans in Duiven toen zij in contact kwamen met o.a. de hoofdonderwijzer Berendsen.

Ill. Boerderij De Bark (SPGS.nl)  

In Varsseveld was boerderij De Bark een uitvalsbasis voor verzetsmensen. Al vroeg waren de mensen in de Achterhoekse grensstreek betrokken geraakt bij het verlenen van hulp aan Franse en Belgische krijgsgevangenen die uit interneringskampen in Duitsland ontsnapt naar hun land probeerden terug te keren. Onderduikers werden in de Achterhoek op grotere schaal opgenomen in de dorpen en buurtschappen dan in de rest van Nederland. Dit kwam waarschijnlijk door het sterke gemeenschapsgevoel, de dominante rol van de kerken en de overzichtelijkheid van het landschap, waar men de vijand al van verre kon zien aankomen. De groei van het aantal onderduikers leidde tevens tot het ontstaan van de 'verzorgende illegaliteit': vele personen waren actief betrokken bij het verlenen van onderdak, het verschaffen van papieren en het leveren van middelen.

Ook werden veel joden in de Achterhoek ondergebracht. Naast de eigen Joodse gemeenschap zat in Varsseveld onder meer een groep joden ondergedoken die al vóór de oorlog de dichtbij liggende Duits-Nederlandse grens over getrokken was, op de vlucht voor het naziregime, en zich in omringende plaatsen in de Achterhoek gevestigd had.

Een andere groep joden was niet langer veilig in de steden Amsterdam, Rotterdam, Amersfoort, Zwolle, Enschede, Zutphen, waar deze door razzia’s gevlucht waren. Vanuit de buurgemeenten Halle/Zelhem, Doetinchem, Terborg, Gendringen, Dinxperlo, Winterswijk en Aalten kwamen veel joodse inwoners in Varsseveld onderduiken. Zo werd dit dorp een toevluchtsoord voor Joodse vluchtelingen. 

Dames Jolink

Een grote rol in het verzet en het onderbrengen van joden speelden de gezusters Jolink. Hermina (Minnie) Jolink (1891 - 1944) werd tot onderwijzeres opgeleid aan de Chr. Normaallessen te Aalten. Ze slaagde in 1910 voor de lagere akte en werd in 1911 benoemd tot onderwijzeres te Varsseveld. Haar zuster Gerritdina (Gerrie) Jolink (1888 - 1945), met wie zij samenwoonde en die eveneens onderwijzeres was, gaven zich met buitengewone trouw voor de zaak van het vaderland en de Joden. De dames Jolink stonden op de bres voor onderduikers, door hen te herbergen en verder te helpen.

De zuster Minnie en Gerrie Jolink in Varsseveld zorgden voor vele onderduikplekken in Varsseveld en omgeving in de Tweede Wereldoorlog. Op zo’n 125 plekken in Varsseveld en buurtschappen Binnenheurne, Sinderen, Westendorp en Heelweg zaten honderden joodse onderduikers verscholen, waaronder circa 80 joodse kinderen en jongeren. Bijzonder is het dat de in het dorp woonachtige joodse gemeenschap in zijn geheel de oorlog heeft overleefd. Dat was mogelijk doordat zij allemaal konden onderduiken in de directe omgeving. De dappere zusters werden echter zelf verraden en uiteindelijk weggevoerd naar kamp Ravensbruck, waar zij aan de ontberingen overleden.

Na de Tweede Wereldoorlog werd in Varsseveld een van de belangrijkste invalswegen, de Aaltenseweg, gedeeltelijk hernoemd naar de gezusters Jolink: de Dames Jolinkweg. 

J.J. Boot, Burgemeester in bezettingstijd – met een voorwoord van dr. L. de Jong (Apeldoorn, z.j. 1967) 




Aflevering 25 wordt gepubliceerd op 30 maart 2020:

 

Afl. 23 >> << Afl. 25

V

Afl. 1